Śnieżno-szara

zobacz

Dziś powracamy do tego tematu i miejsca.
Prace renowacyjne przy Bramie Opatowskiej rozpoczęły się kilka miesięcy temu. Na początku lipca zza zielonych siatek osłaniających rusztowania zaczęły być widoczne “nowe” elementy obce dla wszystkich przyzwyczajonych do innego widoku Bramy. Na narożnych i pośrednich słupkach renesansowej attyki powstały dziwaczne w proporcjach stożki.
Nie sposób zadać pytania - skąd i dlaczego się pojawiły, skąd się wzięła ich forma i proporcje, czemu mają służyć?

Najprościej przychodzi odpowiedź na ostatnie pytanie. Stożki mają służyć odprowadzaniu wody ze słupków. Odpowiedź wydaje się logiczna. Jednak czy muszą być aż tak wielkie i nieproporcjonalne?

Argumentami "za" przytaczanymi przez konserwatorów, są zdjęcia reprodukcji: akwareli Stanisława Teodora Chrząńskiego z 1844-46 roku, drzeworytu reprodukcyjnego Konstantego Przykorskiego wg akwareli W.Dziarskiego
z 1871 roku i rysunku Wojciecha Gersona z 1852 roku,. Ponoć właśnie ten materiał graficzny zdecydował o wykonaniu tych dziwolągów na Bramie.

Na dwóch pierwszych reprodukcjach elementy mające być pierwowzorem obecnych wcale ich nie przypominają.
Są zupełnie innego kształtu i swoją podstawą wychodzą poza lico słupków (sugeruje to rzucony cień). Przypominają bardziej daszki kryte gontem, niż kamieniem.

Być może należało poddać bardziej wnikliwej analizie te szczegóły. Zapewne sięgnięcie do zdjęcia Marcina Kasiewicza z połowy XIX wieku najwięcej by wyjaśniło. Zdjęcie powstało w podobnym okresie jak rysunek Wojciecha Gersona. W obydwu przypadkach jest wyraźnie widoczny (jakby ażurowy) szczegół na północno-zachodnim słupku. Na pozostałych nie ma takich elementów. Na rycinie Gersona można dopatrzeć się nakryw na słupkach. Na zdjęciu Kasiewicza ich nie widać. Zapewne powodem tego, że na zdjęciu ich nie ma jest inna niż na rycinie, bardziej skrócona perspektywa. Jeśli przyjąć że nakrywy czterospadowe istniały, musiały być niskie skoro na rycinie Gersona są, zaś nie widać ich na zdjęciu Kasiewicza.

Tego typu zakończenie jest wręcz czymś oczywistym. Słupki niewątpliwie nie były zakończone płasko, zaś nakrywy w kształcie niskich, czterospadowych daszków były zapewne wykonane z piaskowca, (podobnie jak istniejące gzymsy). To ciekawe, że podczas prowadzonych prac konserwatorskich w latach 1928, 1958 nikt nie wpadł na podobny pomysł, by zastosować jako zakończenie formę piramidy. Widocznie ówcześni decydenci mieli pełną świadomość podejmowanych decyzji. Wiedzieli, że tego typu dziwaczne formy są błędem.

Dziś nie ma żadnej świętości. Podejmowane są najbardziej nieracjonalne decyzje, jak chociażby zmiana wyglądu Bramy Opatowskiej, czy pozbawienie jej funkcji tarasu widokowego.

Ustawienie na słupkach potężnych piramid skutecznie niweczy większą część panoramy i widok na zabytki Sandomierza. Ale co tam. Jeśli ktoś nie urósł to jego problem. Kolega może go podsadzić.

Wykonanie tak bardzo obcych i agresywnych form zmieniło całkowicie wygląd i charakter Bramy Opatowskiej.
Jakże charakterystyczny obraz, będący ikoną Sandomierza, widniejący na wielu reprodukcjach w podręcznikach historii architektury i nie tylko - przestał istnieć!

Zgodnie ze sztuką?

To zadziwiające, że prace, które powinny być wykonywane zgodnie ze sztuka konserwatorską nie są nawet realizowane w zgodzie ze sztuką budowlaną. Wystarczy popatrzeć na obróbki blacharskie. Nie zakłada ich się ich dla dekoracji. Bez niczyjej obrazy, ale każdy chłop na wsi wie co to jest wydra i jak założyć blachę, aby nie lało się za komin. Może warto zasięgnąć języka?

Podobnie ma się rzecz z kolorem tynkowanej attyki. Tak jak na wielu obiektach w mieście na początku zastosowano kolor śnieżno-biały. To, że zupełnie nie ma on nic wspólnego z kolorem starego wapiennego tynku jak widać nie miało znaczenia. Biel i to “świecąca” z wielu kilometrów, ma zaświadczać, które obiekty w mieście były ostatnio remontowane. Po kilku krytycznych głosach zmieniono kolor attyki na śnieżno-szary.

Wartość zabytków architektury Sandomierza należy doceniać. Szczególnie wymagać tego należy od władz miasta. Przy tej klasy obiektach nie powinno być miejsca na prace prowadzone metodą prób i błędów. Dotyczy to wszelkich prac w tym także właściwego doboru kolorystyki.

Dziś, przy współczesnych możliwościach można uzyskać dowolny kolor i odcień. Jednak nie każdy kto weźmie skrzypce do ręki potrafi wydobyć z nich czysty dźwięk. Podobnie jest z kolorami.

Czyżby oburzenie mieszkańców i turystów, miasto miało gdzieś?

Jeszcze jest pora, aby wady usunąć, kolor poprawić, a piramidalne rozwiązanie wykonać właściwie i z sensem.

Jedyna, zachowana z kilku bram jakie niegdyś prowadziły do miasta. Wzniesiona została w połowie XIV wieku. W wieku XVI z polecenia króla Zygmunta Starego prowadzone były liczne prace w mieście. Modernizowano także i bramy miejskie. Wówczas Brama Opatowska uzyskała dekoracyjną attykę składającą się z arkadowej ściany i grzebienia ze sterczynami w kształcie “jaskółczych ogonów”. Od strony północnej i południowej pooddzielanych ażurowymi ceglanymi kratami. Wjazd do miasta prowadził poprzez ostrołukowe arkady zamykane niegdyś broną opuszczaną po kamiennych prowadnicach. Na wyższych kondygnacjach zachowały się (dziś zamurowane) przejścia prowadzące na mury obronne. Pierwotnie Brama kryta była dachem pogrążonym. Podczas remontu w latach 1925-26 założono żelbetowy strop, który do dziś pełni funkcję tarasu widokowego.

Dziś Brama Opatowska jest dla Sandomierza jednym z symboli dawnej świetności i rozwoju. Miasto w XVI i XV wieku było jednym z największych ośrodków handlu, a także centrum kultury w kraju.